Meer mantelzorgwoningen als panacee voor woningnood en zorgtekort

Als de regels voor het bouwen van mantelzorgwoningen eenvoudiger worden, kunnen huisbezitters makkelijker een zelfstandige unit voor een zorgbehoevend familielid op hun grondgebied plaatsen. Dit biedt in potentie ruimte voor 100.000 extra wooneenheden.

Iedereen met een ruime tuin zou daarin zijn hulpbehoevende vader of moeder moeten kunnen huisvesten. Dit kan de druk op de woningmarkt én op de zorg verlichten. Met deze revolutionaire stelling komt financieel dienstverlener Achmea, die samen met MantelzorgNL en ZorgSaamWonen onderzoek liet doen naar mantelzorgwoningen.

In het onderzoek is gekeken naar 45-plussers die een koophuis hebben met een tuin van 80 m² of groter. Als het eenvoudiger wordt om in zo’n tuin een mantelzorgwoning te plaatsen, biedt dat een potentieel van 100.000 zelfstandige wooneenheden. Als ook tuinen vanaf 50 m² worden meegerekend, is er een potentieel van zelfs bijna 120.000 woonunits.

Doorstroming op de woningmarkt

Deze extra woonplekken kunnen de druk op de gezondheidszorg verminderen, doordat mantelzorgers “laagdrempelig zorg” kunnen bieden. De bouw van deze woningen zou er ook voor zorgen dat de bouwopgave van het kabinet – 290.000 woningen voor ouderen in 2030 – een stap dichterbij komt. Wat weer voor de broodnodige doorstroming op de woningmarkt zorgt.

Privacy en geen reistijd

Een groot voordeel van een mantelzorgwoning is dat een vertrouwd persoon vlakbij een oogje in het zeil houdt en de zorg coördineert. Daarnaast biedt een mantelzorgwoning het voordeel dat men dichtbij is, maar toch de eigen privacy behoudt en geen reistijd heeft om de mantelzorg te verlenen.

“De groeiende druk op de gezondheidszorg als gevolg van de vergrijzing vraagt om oplossingen. Een mantelzorgwoning biedt een natuurlijke vorm van mantelzorg aan familieleden. Ook voorkomt zo’n woning mogelijk dat mensen ongewenst naar een verpleeghuis moeten, omdat ze niet thuis kunnen blijven wonen”, zegt Jeroen Kemperman, Senior Manager Strategie bij Zilveren Kruis (onderdeel van Achmea).

Aansprekende optie

Vraag is of mensen zitten erop te wachten om naast hun werk de intensieve zorg voor een hulpbehoevend familielid op zich te nemen. In het onderzoek van Achmea, MantelzorgNL en ZorgSaamWonen zijn zo’n 2.000 Nederlanders van 45 jaar en ouder hierover bevraagd. Zo’n 60% van de respondenten zegt een mantelzorgwoning een aansprekende optie te vinden. Bijna één op de vijf 45-plussers verklaard bereid te zijn om in de toekomst vlakbij huis een mantelzorgwoning te plaatsen.

Belemmeringen

Maar mensen ervaren belemmeringen om deze woonunits in de eigen tuin te plaatsen. De kosten zijn het grootste obstakel, zegt 80% van de respondenten. Daarnaast denken zij dat de plaatsing veel geregel met zich meebrengt. Dit zorgt voor onnodig veel vertraging. Dat kost tijd en energie, die er vaak niet is als sprake is van intensieve zorg voor een naaste.

Meer landelijke sturing nodig

Daarom pleit Achmea voor meer landelijke sturing op het bouwen van mantelzorgwoningen zonder vergunning. Want op dit moment ontbreekt het op lokaal niveau aan een eenduidige toepassing van bestaande regelgeving over mantelzorgwoningen.

Gemeenten moeten zich soepeler opstellen

“Zo zou in de Wet Versterking regie volkshuisvesting kunnen worden geregeld dat mantelzorgwoningen op het eigen erf vergunningsvrij worden”, vertelt Esther Hendriks, bestuurder van MantelzorgNL. “Dit wetsvoorstel kan erin voorzien dat regels op lokaal niveau op dezelfde manier worden toegepast en er geen ruimte meer is om er een vergunningstraject van te maken, zoals nu in de huidige Omgevingswet. Daarbij is het belangrijk dat gemeenten zich soepeler opstellen.”

Nu al vergunningsvrij

Overigens is er in veel gevallen nu al geen vergunning nodig voor het bouwen van een mantelzorgwoning. Hier hebben toenmalig minister Stef Blok (Wonen) en staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) tien jaar geleden al voor gezorgd.