Haast met nieuwbouw gaat ten koste van klimaatbestendig bouwen

In de eerste vijf maanden van dit jaar zijn er 5.000 minder vergunningen afgegeven voor de bouw van woningen dan in dezelfde periode vorig jaar, meldt het CBS. Maar zijn die woningen eigenlijk wel hittebestendig? Onlangs concludeerde de Amsterdamse Rekenkamer dat ambities voor klimaatbestendig bouwen onder dreigen te sneeuwen door de haast om snel veel woningen te bouwen.

In de eerste vijf maanden van dit jaar zijn er voor de bouw van 33.000 woningen vergunningen afgegeven. Dat zijn er 5.000 minder dan in 2024, toen waren er in de eerste vijf maanden 38.000 woningen vergund voor nieuwbouw.

Naast vergunde nieuwbouwwoningen publiceert het CBS cijfers over verleende vergunningen voor woningen die aan bestaande panden worden toegevoegd, zoals woningsplitsingen. Ook in dit opzicht loopt 2025 achter op 2024.

Waren er vorig jaar in de eerste vijf maanden 6.500 vergunde toevoegingen, dit jaar zijn dat er 5.000. Niet alle vergunde toevoegingen leiden tot een woning: er worden ook weer vergunningen ingetrokken (500 tot dusver dit jaar), en bij het opleveren van een toevoeging vindt er vaak een onttrekking plaats (zoals bij woningsplitsingen).

Meeste vergunde nieuwbouw in Groot-Rijnmond

In absolute aantallen werden in het COROP-gebied Groot-Rijnmond (onder andere Rotterdam) de meeste woningen vergund om gebouwd te worden: 4.900. Daarna komen Groot-Amsterdam (3.4000), Utrecht (2.900), Zuidoost-Noord-Brabant (1.700) en de Veluwe (1.500).  Hekkensluiters zijn Zuidwest-Friesland en Het Gooi en Vechtstreek met elk minder dan 100 vergunde woningen in 2025.

Amsterdam Rekenkamer kritisch op nieuwbouw

Tot zover de cijfers. Interessanter is het om te kijken in hoeverre nieuwbouwwoningen bestand zijn tegen de toenemende hitte, droogte en stortbuien. Dat houdt niet over, concludeerde de Amsterdamse Rekenkamer vorige maand.

Vanwege de wooncrisis stopte Amsterdam twee jaar geleden met het stellen van extra duurzaamheidsregels boven op de landelijke normen voor bijvoorbeeld isolatie. Vastgoedontwikkelaars hadden zich daarover beklaagd en noemden die extra regels als reden voor de achterblijvende nieuwbouw. Het gevolg is volgens de Rekenkamer dat klimaatbestendig bouwen te weinig prioriteit krijgt. ‘Door de focus in het gemeentelijk beleid op de woningproductie raken ambities die mogelijk extra kosten met zich meebrengen al snel uit beeld.’

Het stadsbestuur moet de noodzaak om klimaatbestendig te bouwen duidelijker uitdragen en vastleggen in concrete maatregelen, vindt de Rekenkamer. Die stelt vast dat voor hitte en droogte nog geen bindende landelijke normen zijn vastgelegd die voldoen. De gemeente doet er volgens het onderzoek verstandig aan daar niet op te wachten.

Bij nieuwe woningen die kwetsbaar zijn bij klimaatverandering gaat het vooral om sociale huurwoningen. Huurders kunnen zonneschermen vaak niet betalen of mogen het huis niet zelf aanpassen.

Rekenkamer: Amsterdam verliest voorsprong

De scherpe conclusies zijn extra wrang omdat de Rekenkamer meteen vaststelt dat Amsterdam aanvankelijk vooropliep als het gaat om klimaatbestendig bouwen. Via de organisatie Rainproof waarschuwen Waternet en de gemeente al ruim tien jaar voor wateroverlast door stortbuien. Dat is intussen verbreed tot Weerproof, maar nog altijd krijgen hitte en droogte in Amsterdam minder aandacht.

Wethouders noemden de kritiek dat klimaatbestendigheid is ondergesneeuwd bij de haast om zoveel mogelijk te bouwen, voorbarig, omdat tijdens het onderzoek nog volop werd gesleuteld aan de bouwnormen. Volgens hun is er ook als de doelstelling ‘gewoon goed’ is ruimte voor aanpassingen, zodat nieuwbouw voorbereid wordt op het veranderende klimaat.

‘We bouwen voor klimaat van 15 jaar geleden’

Interessant is ook het onderzoek van Investico van vorig jaar. Het onderzoeksplatform becijferde dat zo’n 10 miljoen Nederlanders in een huis wonen dat het risico loopt om te warm te worden. Van hen zijn er bijna 2 miljoen ouder dan 65 jaar en extra kwetsbaar voor hitte. Huizen zijn uitstekend geïsoleerd, laten met hun hoge ramen veel licht en warmte binnen, maar manieren om de hitte weer naar buiten te krijgen, zijn er weinig.

Minister Keijzer: bewoners vooral zelf verantwoordelijk voor hittestress in woning

Nieuwbouwwoningen in Nederland zijn vaak al gedateerd, vertelt hoogleraar Climate Design & Sustainability Andy van den Dobbelsteen van de TU Delft tegen nos.nl. “Onze regelgeving loopt altijd zo’n 15 jaar achter, dus we bouwen eigenlijk altijd voor het klimaat van 15 jaar geleden. Daarbij wordt veel te weinig rekening gehouden met hitte.”

Zijn oplossing: meer mediterrane bouw met dikkere muren en minder grote ramen. “Daar moesten ze al veel eerder ontwerpen voor een warmer klimaat, met zo min mogelijk middelen.” Van den Dobbelsteen verwacht dat de hitte in veel huizen nog lang nazingt.

Artikel gaat verder onder de afbeelding

Bouwen voor de winter

“Bij de bouw in Nederland zie je nog steeds dat te veel wordt gekeken naar de wintersituatie”, zegt ook onderzoeker Klimaatbestendige Stad Lisanne Corpel van de Hogeschool van Amsterdam. “In de winter wil je juist dat je woning warmte opneemt, want dan hoef je minder te stoken. Maar in de zomer loop je dan tegen problemen aan en kan de warmte flink oplopen.”

Ook grote glaspartijen en beperkte mogelijkheden tot ventilatie dragen daaraan bij. “Deze architectonische keuzes maken dat inwoners onbedoeld worden blootgesteld aan toenemende risico’s”, zegt Corpel. “Deze structurele tekortkomingen worden bij individuen gelegd.”

Een structurele oplossing moet gezocht worden in de bouw, benadrukt hoogleraar Van den Dobbelsteen, en bij de regels daarvoor. “Demissionair minister Keijzer wil de regels nu zelfs versoepelen. Volgens mij zijn we het paard achter de wagen aan het spannen. We investeren in airco’s die heel veel energie trekken en het stroomnet overbelasten, terwijl het begint bij de bouw.”